Instytucja służebności przesyłu została uregulowana w art. 3051 i następnych ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2017 poz. 459). Zaliczana jest do katalogu praw na rzeczy cudzej, a więc ograniczonych praw rzeczowych. Co istotne, regulacja to wydaje się być stosunkowo nowa, albowiem przepisy regulujące przedmiotową kwestię zostały wprowadzone do porządku prawnego dopiero w 2008 roku.

Obciążenie nieruchomości, polegające na ustanowieniu służebności przesyłu, sprowadza się nie tylko do konieczności znoszenia przez jej właściciela okoliczności, że linie te przebiegają nad, pod bądź na powierzchni jego nieruchomości. Jeżeli ze względów technicznych wymagają one konserwacji lub naprawy, to wówczas właściciel winien zapewnić dostęp przedsiębiorcy do obciążonej nieruchomości. Najczęściej polegać on będzie na obowiązku właściciela obciążonego gruntu do udostępniania wydzielonych pasów nieruchomości, dzięki którym przedsiębiorca będzie miał dostęp do tychże urządzeń (por. Dziczek Roman, Służebność przesyłu i roszczenia uzupełniające, opublikowano WK 2015).

Ustanowienie służebności przesyłu następuje na wiele sposobów. Przede wszystkim może powstać na mocy zgodnego oświadczenia stron, a zatem na postawie łączącej strony umowy. Dopuszczalne jest również wystąpienie na drogę postępowania sądowego, zawarcie ugody czy też ustanowienie służebności przesyłu na podstawie wydanej przez organ administracji - decyzji. Wspomnieć należy również o sposobie nabycia służebności przesyłu poprzez zasiedzenie, które – na skutek spełnienia przesłanek ustawowych – potwierdza sąd wydając postanowienie w przedmiocie zasiedzenia.

Obecnie wiele wątpliwości mają zarówno właściciele nieruchomości rolnych, przez które ma przebiegać planowana inwestycja budowy linii wysokiego napięcia, jak i właściciele gruntów na których posadowione są już przedmiotowe urządzenia. Wskazane powyżej dwie sytuacje, należy wyraźnie rozgraniczyć.

Jeżeli budowa linii wysokiego napięcia ma dopiero nastąpić, to najdogodniejszym rozwiązaniem – o ile właściciel nie sprzeciwi się wskazanej inwestycji - jest zawarcie z przedsiębiorcą umowy w tym przedmiocie, w której ustalona zostanie nie tylko kwota pieniężna należna właścicielowi w zamian za związane z tym niedogodności, ale również szereg innych uprawnień oraz obowiązków stron umowy.

Z kolei zaś, gdy linie wysokiego napięcia znajdują się już na gruncie, sytuacja wydaje się być bardziej skomplikowana. Wówczas mamy do czynienia z bezumownym korzystaniem jednego podmiotu z nieruchomości stanowiącej własność drugiego. W takiej sytuacji istnieje możliwość dochodzenia odszkodowania. Wynagrodzenie to ustalane jest jednorazowo za miniony okres korzystania z nieruchomości przez posiadacza bez tytułu prawnego, niezależnie od tego czy był on w dobrej, czy w złej wierze. Nie może być one jednak dochodzone na przyszłość. Na wysokość wynagrodzenia wpływają stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy, w określonych warunkach i czas jej posiadania przez adresata roszczenia (por. wyrok SN z dn. 7 kwietnia 2000 r., sygn. sprawy IV CKN 5/2000).

Należy jednak pamiętać, iż przedsiębiorstwa, które odpowiadają obecnie za posadowione urządzenia przesyłowe, bronią się przed tego typu roszczeniami wysuwanymi ze strony właścicieli nieruchomości, na wiele sposobów. Najczęściej przejawia się to odmową udzielenia jakichkolwiek informacji w przedmiocie podstaw prawnych wniesienia tych urządzeń, przedłożenia treści ewentualnych umów zawieranych z poprzednimi właścicielami nieruchomości, jak również podnoszonych przez przedsiębiorcę zarzutów zasiedzenia służebności przesyłu. Zgodnie bowiem z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2016 r. sygn. sprawy III CZP 77/16 - brak jest możliwości roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości za okres poprzedzający zasiedzenie przez właściciela nieruchomości obciążonej wskutek zasiedzenia służebnością przesyłu. Chcąc zatem dochodzić tego typu wynagrodzenia, należy mieć na uwadze, iż możliwości jego uzyskania są ograniczone czasowo.

Zapraszamy także do zapoznania się z treścią artykułu, który również został opublikowany w najnowszym numerze czasopiśmie "Agroziba".